Page 3 - ไฟฟ้าเคมี

เอกสารค าสอน 30310259 ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สมศักดิ์ ศิริไชย

4-1 เลขออกซิเดชัน

ปฏิกิริยาออกซิเดชัน-รีดักชัน (oxidation-reduction reaction) หรือปฏิกิริยารีดอกซ์ (redox reaction) เป็น

ปฏิกิริยาที่มีการเปลี่ยนแปลงเลขออกซิเดชัน (oxidation number) หรือออกซิเดชันสเตรต (oxidation state) ของ
อะตอม เช่น

เลขออกซิเดชัน 0 0 +1 -2
4 Na + O  2 Na O
2
2

การก าหนดเลขออกซิเดชัน
1. ส าหรับอะตอมในรูปของธาตุ เลขออกซิเดชันเป็นศูนย์เสมอ เช่น แต่ละอะตอมของ H ในโมเลกุลของ

H มีเลขออกซิเดชันเป็น 0 และแต่ละอะตอมของ P ในโมเลกุลของ P มีเลขออกซิเดชันเป็น 0
2
4
2. ส าหรับไอออนอะตอมเดี่ยว (monatomic ion) เลขอออกซิเดชันเท่ากับประจุของไอออนนั้น เช่น
2-
K มีเลขออกซิเดชันเป็น +1 และ S มีเลขออกซิเดชันเป็น -2 ในสารประกอบไอออนิก ไอออนของ
+
โลหะ alkali (หมู่ 1A) มีประจุ +1 เสมอ ดังนั้น เลขออกซิเดชันเป็น +1 โลหะ alkali earth (หมู่ 2A) มี
ประจุ +2 เสมอ และ aluminum (หมู่ 3A) มีประจุ +3 เสมอ ในสารประกอบไอออนิก (ในการเขียน

เลขออกซิเดชัน เราจะเขียน + หรือ – ก่อนตัวเลข เพื่อให้ต่างจากประจุ ซึ่งเขียนเครื่องหมาย +
หรือ – หลังตัวเลข)

3. โดยทั่วไป อโลหะมีเลขออกซิเดชันเป็นลบ ถึงแม้ว่าบางครั้งเป็นบวก
3.1 เลขออกซิเดชันของ oxygen ปกติเป็น -2 ทั้งในสารประกอบไอออนิกและโมเลกุล ยกเว้น

2-
สารประกอบพวก peroxide ซึ่งมีไอออน O แต่ละออกซิเจนมีเลขออกซิเดชัน -1
2
3.2 เลขออกซิเดชันของ hudrogen ปกติเป็น +1 เมื่อเกิดพันธะอโลหะ และ -1 เมื่อเกิดพันธะกับ
โลหะ (metal hydride เช่น sodium hydride, NaH เลขออกซิเดชันของ H คือ -1)

3.3 เลขออกซิเดชันของ fluorine เป็น -1 ในทุกสารประกอบ ส่วน halogen อื่น ๆ มีเลขออกซิเดชัน
เป็น -1 ในสารประกอบทวิภาคส่วนใหญ่ อย่างไรก็ตาม เมื่อ fluorine รวมตัวกับ oxygen เช่น

oxyanion เลขออกซิเดชันของ fluorine เป็น +1

4. ผลรวมของเลขออกซิเดชันของทุกอะตอมในสารประกอบที่เป็นกลางเป็นศูนย์ ผลรวมของเลข
ออกซิเดชันในไอออนหลายอะตอม (ployatomic ion) เท่ากับประจุของไอออน เช่น hydronium ion
(H O ) หรือ H เลขออกซิเดชันของ H เป็น +1 และเลขออกซิเดชันของ oxygen เป็น -2 ดังนั้น
+
+
3
ผลรวมของเลขออกซิเดชันคือ 3(+1) + (-2) = +1 ซึ่งเท่ากับประจุสุทธิของไอออน กฎข้อนี้มี
ประโยชน์ในการหาเลขออกซิเดชันของอะตอมหนึ่งในสารประกอบหรือไอออน เมื่อเรารู้เลขออกซิ
เดชัน ของอะตอมอื่น ๆ

เรื่อง  ไฟฟ้าเคมี หน้า 129